يەكەمين كۆنفرانسى نێودەوڵەتى حاجى قادرى كۆيى بەڕێوەچوو

First International Conference on Haji Qadri Koyi Convened

On 22-23 May. 2016, at the Hall of the Koya University Presidency, the First International Conference on Haji Qadri Koyi was convened. In the conference, 27 research papers about Haji Qadiri Koyi and his poetry and work were presented.

The aim of the conference

Not only was Haji Qadri Koyi a great poet, but he was also one of the last great classics of Kurdish literature who was able to depict the changes that occurred in Kurdistan in the 19th century especially in relation to the abolition of the system of monarchy and the emergence of national awareness. Through his poetry and position, Haji Qadir has been able to play a key role in the establishment and development of national awareness especially at the level of the elite.

Highlighting this position of Haji Qadri Koyi and carrying out a scientific analysis of his experience and his role in the development of the Kurdish poetry and the Kurdish individual and in promoting national identity, is a scientific and urgent obligation for a better understanding of his role and making use of his experience for a careful analysis of our current situation.

With this view in mind, Koya University feels a strong sense of responsibility to organize this scientific conference in order to bring a large number of academics together to exchange views about Haji Qadri Koyi being a prominent symbol of the Kurdish culture.

The first day of the conference

The conference started on 22 may, 2016 at 9 a.m. It was attended by the Minister of Higher Education and Scientific Research and a large number of guests from outside and inside koya. At the beginning of the conference Dr. Wali Mahmud Hamad, the President of Koya University welcomed the attendees on behalf of Koya University Presidency and the High Committee of the Conference. Later he presented a summary of Haji Qadiri Koyi's life stating, "In writing his poetry, Haji Qadri Koyi has broken the old traditions and has used a new language and style far from imitation." In his speech, the President of Koya University also referred to the role of Haji Qadir and the contents of some of his poems. Meanwhile, the Departments of History and Kurdish Language suggested that Koya University should confirm Haji Qadir's date of birth for the next year.

In another part of the opening ceremony of the conference, Dr. Yousif Goran, the Minister of Higher education and Scientific Research delivered a speech in which he thanked Koya University and the conference organizers. He also expressed his happiness about holding this conference to honour the 200th anniversary of Haji Qadri Koyi's birth, the great poet of our Kurdish nation. He said that the conference would deal with different aspects and dimensions of this prominent figure, and he further added that holding such national and multi-dimensional conferences is a responsibility which must be undertaken by the universities and intellectual centres.

The Minister of Higher Education and Scientific Research also stated that although the topics discussed at the conference were historical they were very critical and very much related to our current situation since they dealt with the issue of nationalism in the point of view of a well known figure of our nation. He further added that the important point lied in the fact that after 200 years, we find that the same old issue has remained unresolved and it still remains the aim of our nation. He also stated that the life and work of Haji Qadir is so wide that they need to be dealt with in different dimensions and angles and need a lot of exchange of views and opinions.

After that the conference programme started and at the beginning Dr. Qadri Yeldrim, the academic and writer from northern Kurdistan presented a topic entitled (Haji Qadri Koyi: A second Khani).

Later the first panel of the conference entitled (Haji Qadri Koyi and the Kurdish Nationalism) started in which Dr. Michiel Leezenberg, University of Amsterdam, Holland; Dr. Marewan Wirya Qani, University of Amsterdam, Holland and Mr. Abdul-Khaliq Yaqubi, Ishik University, Erbil presented their papers.

The second panel which focused on (The Identity and Enlightenment of Haji Qadri Koyi) included three research papers by Dr. Rebwar Sewaily from the Kurdish Academy, Dr. Haider Lashkry from Koya University and Dr. Mahabad Azad Mohemmad from Koya University.

The last panel which was dedicated to (Historical Awareness and Haji Qadri Koyi) was held in the evening. In this session, Dr. Qadir Mohemmed Hassan from Salahddin University, Dr. saman Hussein Ahmed from the University of Raparin , Dr. Kamal Ghambar from the Kurdish academy presented their papers.

At the end of the first day's conference, the participant researchers went on a tour inside Koya during which they visited a number of historical and archaeological sites.

The second day of the conference

The second day of the conference started at 9 o'lock a.m. on 23 May 2016. In the first panel which was entitled (Northern academics and Haji-Qadri Koyi), Dr. Yashar Abdusalam Eughlou from Sophia University, Mr. Sadat Ologana Paris/ France, Mr. Masud Arsalan, Mardin Artuklu University, Mr Amed Kirkan, Diyarbakir Dicle University presented their papers.

In the second panel of the conference entitled (The Life of Haji Qadri Koyi and the Characteristics of his Literature), Dr. Pakhshan Sabir and Ms. Kurdistan Abdulwahid from Soran University, Dr. Khalid Ismail Mustafa from Koya University and Mr. idris Abdulla Omergumbati, writer and researcher from Ttaqtaq township presented their papers.

The final session of the conference entitled (Literary Criticism) was held in the evening of the same day. In this session, Dr. Darya Jamal Hawezi from koya University, Mr. Fadhil Shawro, writer and researcher from Koya an Mr kawa Ismail Abdulla from Garmian university presented their papers.

Haji Qadri Koyi

Haji Qadir was the son of Mulla Ahmed who was the son of Mulla Salih, son of the Great Mulla Ahmed. His mother's name was (Fatima).

He was born in Gor Qaraj Village in 1816. This village is located south west of Koya. He died in Istanbul in 1897and has been buried there.

The Journal of "Kurdistan" which used to be issued in Cairo, had published the news of Haji Qadir's death one year after his death in its third issue.

• Prepared by the Press Room

• Translated by the Translation Unit

  • photo by : Kardo M. wahab

رۆژانى ٢٢-٢٣ى ئايارى ٢٠١٦ لە هۆڵى سەرۆكايەتى زانكۆى كۆيە بە پێشكەشكردنى ٢٧ توێژينەوە لە بارەى شيعر و بەرهەمەكانيەوە، يەكەمين كۆنفرانسى نێودەوڵەتى حاجى قادرى كۆيى بەڕێوەچوو.

ئامانجى كۆنفرانس

لەبەر ئەوەى حاجی قادر سه‌رباری ئه‌وه‌ی شاعیرێكی گرنگی سه‌رده‌مه‌كه‌ی بووه و یه‌كێك بووه‌‌ له‌ دوا كلاسیكه‌ گه‌وره‌كانی ئه‌ده‌بی كوردی، به‌رجه‌سته‌ی ئه‌م گۆڕانكارییانه‌شی كردووه‌، كه‌ له‌ سه‌ده‌ی نۆزده‌دا له‌ كوردستان ڕوویانداوه‌. به‌تایبه‌ت كۆتايیهاتنی سیسته‌می میرنشینی و چه‌كه‌ره‌كردنی هۆشیاری نه‌ته‌وه‌یی و رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی كۆمه‌ڵی كوردی له‌گه‌ڵ مۆدێرنه‌دا. حاجی قادر راسته‌وخۆ له‌ ڕێگای شیعر و هه‌ڵوێسته‌كانی، رۆڵی بنه‌ڕه‌تی له‌ داڕشتن و گه‌ڵاڵه‌كردنی ئه‌م هۆشیارییه‌ هه‌بووه‌، به‌تایبه‌ت له‌ ئاستی ده‌سته‌بژێردا.

ده‌رخستنی ئه‌و پێگه‌یه‌ی حاجی قادری كۆیی و خوێندنه‌وه‌ی زانستییانه‌ی ئه‌زموونه‌كه‌ی، له‌ گه‌شه‌پێدانی شیعری كوردی، هه‌روه‌ها پێگه‌یاندنی تاكی كوردی و پته‌وكردنی ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌یی، هه‌م پێویستییه‌كی زانستی و هه‌میش ئێستاكییه‌، له‌ پێناو تێگه‌یشتنی باشتر له‌ رۆڵی ئه‌و و سوودوه‌رگرتن له‌و ئه‌زموونه‌ بۆ خوێندنه‌وه‌ی وردتری ئێستامان.

له‌م روانگه‌وه‌، زانكۆی كۆیه‌، به‌ ئه‌ركی خۆی زانیوه‌ ئه‌م كۆنفرانسه‌ زانستییه‌ رێكبخات، به‌مه‌به‌ستی كۆكردنه‌وه‌ی به‌شێكی زۆری ئه‌كادیميیان و ئاڵوگۆڕكردنی بیروبۆچون، له‌باره‌ی ئه‌م سیمبوله‌ دیاره‌ی نێو رۆشنبیری كوردی، كه‌ حاجی قادری كۆییه‌.

ڕۆژى يەكەمى كۆنفرانس

كاتژمێر ٩ى بەيانى ڕۆژى ٢٢ى ئايار كۆنفرانس دەستيپێكرد. لەو ڕۆژەدا سەرەڕاى ئامادەبوونى بەڕێز وەزيرى خوێندنى باڵا و توێژينەوەى زانستى، ژمارەيەكى زۆر ميوان لە دەرەوە و ناوەوەى شارى كۆيە لە كۆنفرانسدا ئامادەبوون . لە سەرەتادا پ.ى.د.وەلى محمود سەرۆکى زانکۆى کۆیە لە وتەیەکدا بەناوى سەرۆکایەتى زانکۆ و لێژنەى باڵاى ئامادەکارى کۆنفرانس بەخێرهێنانى میوانان کرد، دواتر کورتەیەکى لەبارەى ژیانى حاجى قادرى کۆیى باس کرد و وتى: حاجى قادر توانیوییەتى بەزمانێکى وا شیعرەکانى بنوسێ کە ڕەچەشکێن بێت و لاسایى پێش خۆى نەکاتەوە، هەروەک بەشەکانى مێژو زمانى کوردى زانکۆکەکەى ڕاسپارد ئەو ڕێکەوتەى لە دایکبون کە بۆ حاجى قادرى کۆیى دانراوە بۆ ساڵى داهاتوو بەتەواوەتى یەکلایى بکەنەوە. هەر لە وتەکەیدا ئاماژەى زیاتر بە ڕۆڵ و ژیان و بەشێک لە ناوەڕۆکى شیعرەکانى حاجى قادرى کۆیى کرد.

لە بەشێکى دیکەى مەراسیمى کردنەوەى کۆنفرانسەکەدا د.یوسف گۆران وەزیرى خوێندنى باڵا وتارێکى پێشکەش کرد، لە وتارەکەیدا د.یوسف گۆران دواى ئەوەىسوپاسى سەرۆکایەتى زانکۆى کۆیە و ڕێکخەرانى کۆنفرانسەکەى کرد، خۆشحاڵى خۆشى بۆ بەستنى ئەم کۆنفرانسە دەربڕى کە بۆ بەرز ڕاگرتنى یادى دوو سەد ساڵەى لە دایکبونى شاعیرى گەورەى گەلەکەمان حاجى قادر کۆیى ڕێکخراوە، وتیشى لەم کۆنفرانسەدا کە قسەکردنى هەمەلایەنەیە لەسەر ڕەهەندە جیاکان و کاریگەرییەکانى ئەم کەڵە پیاوە دەکرێت، بەستنى ئەم جۆرە کۆنفرانسانە کە ڕەهەندێکى نەتەوەیى هەمەلایەنى هەیە دیارە ئەرکێکە کە زانکۆکان و سێنتەرەکانى بیرکردنەوە بەردەوام لە ترۆپکى خەمە سەرەکیەکانیان بێت.

وەزیرى خوێندنى باڵا و توێژینەوەى زانستى وتیشى بابەتەکانى کۆنفرانسەکە هەم مێژووییە و هەم هەنوکەیى و هەستیارە، چونکە پەیوەندى بەخەمێکى کۆن و هەنوکەیەوە هەیە و پەیوەستە بەگەلەکەمان، کە خەمى نەتەوایەتیە، لە دیدى کەسایەتیەکى ناسراوەى گەلەکەمان، کە لەسەرەتایى دەرکەوتنى ئەم بیرکرنەوەیە لە کوردستان و ناوچەکەدا گرنگیەکەى بابەتەکە لەوەدایە دواى دوو سەد ساڵ تێپەڕبونى هێشتا خەمى چارەسەرنەکراوى گەلەکەمانە. دیار خوێندنەوەى کارەکان و ژیانى حاجى قادرى کۆیى هێندە قوڵ و فراوانە چەند ڕەهەند و بیروڕاى جیاوازى لەبارەوە دەکریت.

پاشان بەرنامەكانى كۆنفرانس دەستيپێكرد و بەڕێز پرۆفيسۆر قەدرى يەڵدرم ئەكاديميست و نووسەرى باكوورى كوردستان بابەتێكى بە ناونيشانى (خانى دووەم : حاجى قادرى كۆيى) پێشكەشكرد.

دواتر پانێڵى يەكەمى كۆنفرانس بە ناونيشانى (حاجى قادرى كۆیی و ناسیونالیزمی كوردی) بەڕێوەچوو، كە تێيدا هەريەك لە بەڕێزان پ. د. میشێل لیزنبێرگ، زانكۆی ئه‌مستردام، هۆڵه‌ندا ، پ.ى.د. مه‌ريوان وريا قانع، زانكۆی ئه‌مستردام، هۆڵه‌ندا ، م. عه‌بدولخالق یەعقوبی، زانكۆی ئیشق، هه‌ولێر توێژينەوەكانيان پێشكەشكرد.

لە پانێڵى دووەمى رۆژى يەكەمدا بە ناونيشانى (تەوەرەی ناسنامه‌ و ڕۆشنگەری) سێ توێژينەوە پێشكەشكران لە لايەن بەڕێزان پ.ی. رێبوار سیوه‌یلی، ئه‌كادیمیای كوردی، پ.ی.د. حه‌یده‌ر له‌شکری، زانكۆی كۆیه‌ ، د. مه‌هاباد ئازاد محه‌مه‌د، زانكۆی كۆیه‌.

لە دوايين پانێڵيشدا كە ئێوارە بەڕێوەچوو هەريەك لە بەڕێزان پ.د. قادر محه‌مه‌د حه‌سه‌ن، زانكۆی سه‌ڵاحه‌ددین – هه‌ولێر ، پ.ی.د. سامان حوسێن ئه‌حمه‌د، زانكۆی راپه‌ڕین – ڕانیه‌ ، د. كەمال غەمبار، ئه‌كادیمیای كوردی لە تەوەرى هۆشیاریی مێژوویی و حاجی قادری كۆیی، توێژينەوەكانيان پێشكەشكرد.

دواى تەواوبوونى كارەكانى ڕۆژى يەكەمى كۆنفرانس، توێژەرانى بەشداربوو گەشتێكى ناو شارى كۆيەيان ئەنجامدا و چەند شوێنێكى مێژوويى و شوێنەوارى و كەلەپووريان بينى.

ڕۆژى دووەمى كۆنفرانس

ڕۆژى ٢٣ى ئايار كارەكانى كۆنفرانس كاتژمێر ٩ى بەيانى دەستيپێكرد و پانێڵى يەكەم پێشكەشكرا بە ناونيشانى (ئه‌كادیمیانی باكور و حاجی قادری كۆیی) كە تێيدا هەريەك لە بەڕێزان پ.ی.د. یاشار عه‌بدولسه‌لام ئۆغلو، زانكۆیا سۆفیا، م سه‌دات ئولوگانا، زانینگه‌ها ئە‌هه‌سس، پاریس / فه‌ره‌نسا، م. مه‌سعود ئه‌رسه‌لان، زانینگه‌ها مێردین ئارتوكلو ، م. ئه‌حمه‌د كركان، زانینگه‌ها دیاربه‌كر دجله‌، توێژينەوەكانيان پێشكەش كرد.

دواتر پانێڵی دووەم بە ناونيشانى ( ژیان و تایبه‌تمه‌ندی ئه‌ده‌بی حاجى قادرى كۆیی) بەڕێوەچوو بە بەشدارى هەريەك لە توێژەرانى بەڕێز پ.ی.د. پەخشان سابیر و م. كوردستان عبد الوهاب، زانكۆی سۆران ، پ.ی.د. خالید ئیسماعیل مستەفا، زانكۆی كۆیه‌، ئیدریس عبد الله‌ ئۆمەرگومەتی، نوسه‌ر و توێژه‌ر – ته‌ق ته‌ق

لە ئێوارەى هەمان ڕۆژدا دوايين پانێڵى كۆنفرانس بەڕێوەچوو بە ناونيشانى (تەوەرەی ڕەخنەی ئەدەبی) كە هەريەك لە بەڕێزان د. دەریا جه‌مال حەوێزی، زانكۆی كۆیه‌ ، فازیل شه‌وڕۆ، نوسه‌ر و توێژه‌ر – كۆیه ، م. کاوە اسماعیل عبد الله، زانكۆی گه‌رمیان توێژينەوەكانيان لەو چوارچێوەيەدا پێشكەشكرد.

حاجى قادرى كۆيى

حاجی قادر كوڕی مه‌لا ئه‌حمه‌دی كوڕی مه‌لا ساڵحی كوڕی مه‌لا ئه‌حمه‌دی گه‌وره‌یه. ناوی دایكی فاتێ (فاتیمه‌) بووه. له ساڵی 1816 له گوندی گۆڕقه‌ره‌ج له‌ دایكبووه، ئه‌م ئاواییه كه‌وتۆته خوارووی ڕۆژئاوای شاری كۆیه.

له دوای ته‌مه‌نێكی درێژحاجی قادری كۆیی له ئه‌سته‌مووڵ له ساڵی 1897 كۆچی دواییكرد و هەر لەوێش نێژراوە.

ڕۆژنامه‌ی "كوردستان"ی قاهیره له ژماره‌ سییه‌می 20ی مایسی 1898 به‌هۆی تێپه‌ڕبوونی ساڵێك به‌سه‌ر كۆچی دوایی ‌حاجی هه‌واڵی مردنی بڵاوكردبووه‌وه.

ئامادەكردنى : ژوورى هەواڵ

وێنەكان : كاردۆ محەمەد

* دەتوانيت ئەم نووچەيە بە PDF دابگريت.